Қорақалпоғистон Республикаси жиноят ишлари бўйича судлари томонидан 2021 йил давомида коррупция билан боғлиқ кўрилган жиноят ишлари юзасидан маълумот

Қорақалпоғистон Республикаси жиноят ишлари бўйича судлари томонидан 2021 йил давомида коррупция билан боғлиқ жами 267 шахсга нисбатан 183 жиноят иши (Жиноят Кодексининг 167, 168, 1929-19211, 205-206, 209-214, 243-моддалари) кўриб чиқилган.

 

Шундан, 253 шахсга нисбатан 173 та иш бўйича айблов ҳукми чиқарилган, айблов ҳукми билан 190 нафар шахсга нисбатан жазо тайинланган, улардан 46 шахсга нисбатан Жиноят Кодексининг 57-моддаси қўлланилган, 96 нафар шахсга қўшимча жазо сифатида муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиш жазоси тайинланган, 1 нафар шахс шартли ҳукм қилинган. Шунингдек, 62 нафар шахсга нисбатан жазо тайинланмасдан айблов ҳукм чиқарилган.

 

Оқлов ҳукми чиқарилган ишлар бўлмаган.

 

14 шахсга нисбатан 10 та иш тугатилган, шундан 1 шахсга нисбатан
1 иш реабилитация асосларида тугатилган.

 

 

Жазо тайинланиб ҳукм чиқарилган шахслардан:

 

40 нафарига ёки 21 фоизига нисбатан жарима;

88 нафарига ёки 46,3 фоизига нисбатан аҳлоқ тузатиш ишлари;

50 нафарига ёки 26,4 фоизига нисбатан озодликдан чеклаш;

12 нафари ёки 6,3 фоизига нисбатан озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланган.

 

Жами жазо тайинлаб ҳукм чиқарилган шахсларнинг 46 нафарига ёки 24,2 фоизига Жиноят Кодексининг 57-моддаси қўлланилиб, енгилроқ жазо тайинланган.

 

Жиноят Кодексининг 57-моддасини қўллаш асослари таҳлили қуйидагича:

 

3 нафари ёки 6,5 фоизига аёл киши бўлганлиги;

22 нафари ёки 47,8 фоизи қилмишидан чин қўнгилдан мушаймон бўлганлиги;

3 нафари ёки 6,5 фоизи серфарзанд бўлганлиги;

7 нафари ёки 15,2 фоизи вояга етмаган фарзандлари борлиги;

1 нафари ёки 2,2 фоизи оилада ягона боқувчи эканлиги;

1 нафари ёки 2,2 фоизи иш бўйича кафиллик мавжудлиги;

9 нафари ёки 19,6 фоизи бошқа ҳолатлар мавжудлиги асос бўлган.

 

Шунингдек, мазкур тоифадаги жиноятни содир этиб, судланган 191 нафар шахсларнинг тоифаси таҳлил қилинганида:

 

27 нафари 14,1 фоизи 30 ёшгача бўлган;

159 нафари 83,2 фоизи 31-60 ёш оралиғидаги;

5 нафари ёки 2,6 фоизи 60 ёш ва ундан юқори бўлган шахсларни;

 

152 нафари ёки 79,6 фоизи эркакларни;

39 нафари ёки 20,4 фоизи аёлларни;

 

166 нафари ёки 86,9 фоизи оилали;

17 нафари ёки 8,9 фоизи оиласиз (оиласидан ажрашган);

8 нафари ёки 4,2 фоизи турмуш қурмаган шахсларни;

 

16 нафари ёки 8,4 фоизи муқаддам судланган, шу жумладан 9 нафари ёки 56,2 фоизи муқаддам мазкур тоифадаги жиноятларни содир қилиб судланган шахсларни ташкил қилган.

 

Мазкур тоифадаги жиноятни содир этган шахсларнинг соҳалар кесимида таҳлили

 

6 нафари ёки 2,2 фоизи туман (шаҳар) ҳокимликлари (ҳоким ўринбосарлари);

4 нафари ёки 1,5 фоизи туман (шаҳар) ИИБ ходимлари;

1 нафари ёки 0,4 фоизи вилоят миқиёсидаги солиқ хизмати вакили;

2 нафари ёки 0,7 фоизи туман (шаҳар) миқиёсидаги адлия идоралари вакиллари;

42 нафари ёки 15,7 фоизи таълим муассасалари, шу жумладан 4 нафари ёки 9,5 фоизи олий ва ўрта-махсус таълим (1 нафари туман (шаҳар), 3 нафари вилоят миқиёсидаги), 21 нафари ёки 50,0 фоизи халқ таълими (20 нафари туман (шаҳар), 1 нафари вилоят миқиёсидаги), 17 нафари ёки 40,5 фоизи мактабгача таълим тизими (барчаси туман (шаҳар) миқиёсидаги);

13 нафари ёки 4,8 фоизи туман (шаҳар) миқиёсидаги тиббий муассасалар ходимлари;

30 нафари ёки 11,2 фоизи туман (шаҳар) миқиёсидаги қурилиш соҳаси;

10 нафари ёки 3,7 фоизи банк тизими (9 нафари туман (шаҳар), 1 нафари вилоят миқиёсидаги);

9 нафари ёки 3,4 фоизи комунал хизмат кўрсатиш соҳаси (6 нафари туман (шаҳар), 3 нафари вилоят миқиёсидаги);

5 нафари ёки 1,9 фоизи туман (шаҳар) миқиёсидаги ўзини ўзи бошқариш органлари;

33 нафари ёки 12,3 фоизи ишсиз шахсларни;

112 нафари ёки 41,9 фоизи бошқа соҳа вакилларини ташкил қилган.

 

Жиноятларнинг содир этилишига имкон берган шарт-шароитлар таҳлили

 

Қуйидаги ҳолатлар жиноятларнинг содир этилишига имкон берган:

Давлат харидлари билан боғлиқ қонун талабларига риоя қилинмаганлиги – 47 та ҳолатда яъни 17,6 фоизи;

Айбланувчининг ижтимоий таъминланмагалиги – 42 та ҳолатда яъни 15,7 фоизи;

Ишга қабул қилишда мансабдорнинг (ходимнинг) шахси лозим даражада ўрганилмаганлиги, айбланувчининг малака даражаси етишмаслиги – 15 та ҳолатда яъни 5,6 фоизи;

Давлат органларининг ходимлари мансаб ёки хизмат мажбуриятларини бажариш чоғида манфаатлар тўқнашувига олиб келадиган ёки олиб келиши мумкин бўлган шахсий манфаатдорликка йўл қўйганлиги – 28 та ҳолатда яъни 10,5 фоизи;

Давлат хизматчиларини танлов асосида саралаб олиш, лавозимга тайинлаш ва юқори лавозимларга кўтаришнинг шаффоф тартибининг мавжуд эмаслиги – 1 ҳолатда яъни 0,4 фоизи;

Тизимда иш фаолияти тўғри йўлга қўйилмаганлиги, соҳада бюрократик тўсиқларнинг мавжудлиги – 114 ҳолатда яъни 42,7 фоизи;

Иш ҳажмининг тўғри тақсимланмаганлиги, малакали хизмат кўрсатилмаслиги – 12 ҳолатда яъни 4,5 фоизи;

Айбланувчининг соҳага тааллуқли бўлмаган хизматларга бириктирилганлиги – 8 ҳолатда яъни 3,0 фоизи.

 

Айнан бир соҳада тизимли тарзда содир этилаётган жиноятлар ва уларга имкон бераётган шарт-шароитлар таҳлили

 

Айнан бир соҳада содир этилаётган жиноятлар ва унга йўл қўйиб берган омиллар таҳлили шуни кўрсатмоқдаки, таълим ва бошқа соҳаларда Жиноят Кодексининг 209-моддаси ва Жиноят Кодексининг 167-моддаси билан жиноятлар мажмуи билан айблаш ҳолатлари кўп. Бундай жиноятларнинг келиб чиқишига тизимда иш фаолияти тўғри йўлга қўйилмаганлиги, юқори турувчи масъул шахсларнинг назоратни сусайтириб юборганлиги сабаб бўлган.

Шу билан бирга, кўрилган ишлар таҳлили фуқароларнинг масалаларини (ишга жойлаштириш, ўқишга киритиш, ер участкасини ажратиш учун ҳоким қарорини чиқариб бериш ва ҳ.қ.) юқори идораларда ишловчи танишлари орқали ҳал қилиб бериш эвазига уларнинг пулларини алдаш йўли билан қўлга киритиш ҳоллари кўп учраганлигини, бундай ҳолатларнинг юзага келишига аҳолининг ҳуқуқий маданияти пастлиги сабаб бўлганлигини кўришимиз мумкин.

 

Судлар томонидан коррупцияга қарши курашиш юзасидан амалга оширилган ишлар таҳлили

2021 йил давомида Қорақалпоғистон Респуликаси жиноят ишлари бўйича судлари томонидан коррупция билан боғлиқ жиноят ишлари юзасидан 2 маротаба, Жиноят Кодексининг 167-моддаси бўйича 1 маротаба умумлаштиришлар ўтказилган, шундан 167-моддаси бўйича ўтказилган 1 та умумлаштиришнинг якуни бўйича 2 та, яъни Қорақалпоғистон Республикаси Мактабгача таълим вазирлиги ҳамда Қорақалпоғистон Республикаси Халқ таълими вазирлигига нисбатан тақдимномалар чиқарилган.

2021 йилда судларда мазмунан кўриб чиқилган коррупция билан боғлиқ ишлар бўйича жиноятлар содир этилишининг сабаб ва шарт-шароитларини бартараф этиш юзасидан 144 та хусусий ажримлар чиқарилган. Шундан 126 та ажрим тегишли идора, муассаса ва ташкилотларда муҳокама қилинган, 2 таси бўйича масъул шахсларга нисбатан чоралар кўрилган, 16 таси бўйича амалга ошириладиган чора-тадбирлар белгилаб олинган.

Жиноят ишлари бўйича судлар томонидан 2021 йилда коррупцияга қарши курашиш борасида жами 407 та, жумладан 68 та корхона-ташкилотларда, 56 та ўқув муассасаларида ва 283 та аҳоли ўртасида маъруза ва давра суҳбатлари ўтказилган.

Оммавий ахборот воситаларида 339 та, жумладан 27 та телевидениеда, 22 та радиода, 13 газета-журналларда ва 277 та веб-сайтларда чиқишлар қилинган.

 

Коррупцияга қарши курашиш борасида таклиф ва мулоҳазалар

Қорақалпоғистон Республикаси жиноят ишлари бўйича судларида
2021 йил давомида коррупция билан боғлиқ кўриб чиқилган жиноят ишлари юзасидан ўтказилган умумлаштириш якуни бўйича қўйидаги таклифлар киритлади.

  1. Коррупцияга қарши курашиш борасида судларнинг ролини кучайтириш, кенг жамоатчиликнинг бу иллатга қарши курашишда фаоллигини ошириш, аҳолининг ҳуқуқий маданиятини юксалтириш мақсадида қуйидаги тадбирларни амалга ошириш лозим бўлади:

судда кўрилиб айблов ҳукми чиқарилган ҳар бир коррупцияга боғлиқ жиноят иши натижаларини ОАВларида кенг ёритиб бориш;

коррупция билан боғлиқ ишларни ўқув муассасалари, ёшлар кенгаши, маҳалла фуқаролар йиғинларида сайёр суд мажлисида муҳокама қилиш.

  1. Ўқишга ва ишга қабул қилиш жараёнларида порахўрликни йўқ қилиш мақсадида:

олий ва ўрта-касб таълим муассасаларига ўқишга қабул қилиш жараёнларини тўлиқ яъни нафақат имтиҳон олиш жараёнларини, балки ариза топшириш, уларни ўрганиб чиқиш, имтиҳон варақаларини текшириш, қайси саволларга берилган жавоблар тўғри-нотўғрилигини кузатиб бориш ва имтиҳон натижаларини қайд этиш жараёнларини интернет орқали кузатиб бориш тизимини яратиш;

ишга қабул қилиш жараёнлари шаффофлиги ва ошкоралигини таъминлаш мақсадида барча муассаса, ташкилот ва корхоналар учун мажбурий бўлган “номзодларни танлаш ва уларни ишга қабул қилиш намунавий тартиби”ни ишлаб чиқиш ҳамда номзодларни танловини интернет орқали кузатиб бориш тизимини яратиш мақсадга мувофиқ бўлади.

  1. Барча давлат муассасаларининг давлат ҳаридларини амалга оширишда танловлари эълон қилинадиган ягона интернет сайтини яратиш, танловларни фақат ушбу сайт орқали ўтказилишини йўлга қўйиш таклиф этилади.
  2. Давлат органларининг функцияларини тўлиқ инвентаризациядан ўтказиш, ушбу органга таалуқли бўлмаган функцияларни олиб ташлаш, идораларнинг бирин-бири такрорловчи функцияларни тугатиш, қонун ёки норматив-ҳужжат билан қамраб олинмаган функцияларни тартибини ишлаб чиқиш мақсадга мувофиқдир.

Қорақалпоғистон Республикаси суди