KÓSHPELI SUD MÁJILISI ÓTKERILDI

KÓSHPELI SUD MÁJILISI ÓTKERILDI

Qaraqalpaqstan Respublikası aymaǵındaǵı transport basqarıwshıları tárepinen ámeldegi nızam talaplarına boysınbaǵan halda arnawlı licenziyasız xalıqqa xızmet kórsetiw jaǵdaları elege shekem ushırasıp tur.

Bul boyınsha Transport ministrligi janındaǵı transport baqlawı inspekciyasınıń avtomobil hám suw transportında qadaǵalaw basqarması Qaraqalpaqstan Respublikası bólimi hámde jol háreketi qáwipsizligi basqarması inspektorları menen birgelikte reyd ilájları ótkerilip, puqaralar tárepinen arnawlı licenziyasız xalıqqa xızmet kórsetip atırǵan jaǵdayları anıqlanbaqta.

Usınday nızam talaplarına ámel etpesten avtotransport basqarıwshılarına nızamlı sharalar kóriw maqsetinde jınayat isleri boyınsha Shomanay rayonı sudınıń tergew sudyası J.Kdırniyazov tárepinen Qaraqalpaqstan Respublikası Transport ministrligi imáratında ashıq  kóshpeli sud májilisi ótkerildi.

Onda Ózbekstan Respublikası Hákimshilik juwapkershilik haqqındaǵı kodekstiń 176-3-statyası menen, yaǵnıy avtomobil transportında jolawshılar tasıw iskerligi menen licenziyasız shuǵıllanǵanlıǵı ushın hákimshilik juwapkershilikke tartılıp atırǵan 15 shaxstıń qarsısına qarata toplanǵan 15 hákimshilik huqıqbuzarlıq haqqındaǵı is materialı kórip shıǵıldı hám olarǵa nızamlı jaza sharaları qollanıldı.

«SUDYA HÁM JASLAR» USHÍRASÍWÍ

Qaraózek rayonı «Jaslar orayı» nda Sud hám huquq qorǵaw uyımları menen birgelikte rayon jasları qatnasıwında ushırasıw bolıp ótti.

Oǵan Jınayat isleri boyınsha Qaraózek rayon sudınıń tergew sudyası R. Matkurbanov, rayon prokurorı B. Aberkulov, ishki isler bólimi baslıǵı B. Shaxanovlar qatnasıp, oqıwshı jaslar menen ashıq sáwbetlesti.

Onda Ózbekstan Respublikası Nızam hújjetlerine kirgizilip atırǵan ózgerisler, Jańa Ózbekstan jaslarına jaratılıp berilip atırǵan búgingi shárayatlar, sonday-aq, sudyalıq kásibiniń ádillikti, insan huqıqları menen máplerin támiyinlewdegi áhmiyeti, keleshekte bul sistemada jumıs islewdi qálegen jaslar tereń bilim alıwǵa umtılıwı, óz ústinde islewi zárúrligin atap ótti.

Sonday-aq, jaslardıń huqıqları, olarǵa mámleketimiz  tárepinen beriletuǵın kepillikler haqqında túsinikler berilip, 2024-2025-oqıw jılında «Sońǵı qońıraw» pitkeriw máresimin ótkeriw waqtında huquqbuzarlıqlardıń  aldın alıw maqsetinde bunday ilájlardı ıqsham ótkeriw boyınsha tártip qaǵıydalar túsindirip ótildi.

Bul shólkemlestirilgen «Sudya hám jaslar» ushırasıwı erteńgi keleshegin huqıq qorǵaw uyımları, mámleketlik shólkemler menen baylanıstırıw niyetindegi kóplegen jaslar ushın ózine tán motivaciya boldı.

SUD BASSHÍLARÍ MÁNZIL KOLONIYASÍNDA USHÍRASÍW ÓTKERDI

Qońırat rayonında jaylasqan 27-sanlı mánzil koloniyasında Qaraqalpaqstan Respublikası sudı baslıǵınıń kóshpeli ushırasıwı shólkemlestirildi.

Onda Qaraqalpaqstan Respublikası sudınıń baslıǵı K.Tarixov, jınayat isleri boyınsha sudlaw kollegiyasınıń baslıǵı A.Adilov hám jınayat isleri boyınsha Qońırat rayonı sudınıń baslıǵı E.Berdievler qatnasıp, jaza múddetin ótep atırǵan sudlanıwshılar menen óz-ara sáwbetlesti.

Ilajdan gózlengen maqset – qamaqtaǵılardıń huqıqıy bilimlerin arttırıw, olardı nızamshılıqta belgilengen huqıq hám minnetlemeler menen tanıstırıw jáne bar mashqalalardı úyreniwden ibarat boldı.

Sud baslıǵı sudlanıwshılar tárepinen berilgen sorawlarǵa juwap berdi. Olardıń onnan aslam múrájatları úyrenilip, hár biri boyınsha huqıqıy túsinikler berildi.

Ushırasıw dawamında sud baslıǵı jaza múddetin ótep atırǵanlardıń jınayat isleri boyınsha sud qararlarınıń orınlanıwı, jazanı jeńillestiriw, shártli azat etiw hám basqa da nızamlı mexanizmler haqqında da maǵlıwmatlar berdi.

Ilaj juwmaǵında bunday ushırasıwlar jaza múddetin ótep atırǵanlardıń huqıqıy sanasın arttırıw, jámiyetke beyimlesiwine járdemlesiw ushın úlken áhmiyetke iye ekeni atap ótildi.

HUQÍQÍY SABAQLAR JASLARDA NÍZAMǴA HÚRMET SEZIMIN QÁLIPLESTIRIWGE XÍZMET ETPEKTE

Mámleketimizde huqıqıy mámleket qurıw, nızam ústinligin támiyinlew hám xalıqtıń, ásirese, jaslardıń huqıqıy mádeniyatın arttırıwǵa ayrıqsha itibar qaratılmaqta. Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2024-jıl 24-may kúngi «Hákimshilik reformalar sheńberinde ádillik uyımları hám mákemeleriniń juwapkershiligin bunnan bılay da arttırıw jáne ıqsham basqarıw sistemasın qáliplestiriw haqqında»ǵı Pármanında da yuridikalıq bilimlendiriwdiń úzliksizligin támiyinlew, jas óspirimler hám jaslardıń huqıqıy sawatlılıǵın arttırıw tiykarǵı áhmiyetli wazıypalar sıpatında belgilengen.

Usı maqsette Ministrler Kabinetiniń 2024-jıl 27-avgust kúngi tiyisli Qararı menen Jaslardıń huqıqıy sawatlılıǵın arttırıw, olardı nızamǵa boysınıwshılıq hám huqıqbuzarlıqqa tózimsizlik ruwxında tárbiyalaw boyınsha ilajlar Baǵdarlaması tastıyıqlandı. Bul baǵdarlama jaslar arasında nızamǵa húrmet ruwxın qáliplestiriw, huqıqbuzarlıqlar profilaktikasın kúsheytiw hám huqıqıy mádeniyattı arttırıwda úlken áhmiyetke iye bolmaqta.

Baǵdarlama sheńberinde ulıwma orta bilim beriw mákemelerinde sudyalar, ámeliyatshı yuristler, profilaktika inspektorları, prokurorlar, advokatlar hám ádillik xızmetkerleriniń qatnasıwında huqıqıy temalarda sabaqtan tıs ámeliy shınıǵıwlar shólkemlestirilmekte.

Bunday sabaqlar arqalı oqıwshılarǵa jas óspirimlerdiń huqıqları menen minnetleri, huqıqbuzarlıq túsinigi hám onıń aqıbetleri, jeke huqıq hám erkinlikleri, insan huqıqları menen erkinlikleriniń kepilligi, mámleketlik hákimiyat sisteması, sud hákimiyatı hám mámleketlik xızmetlerdi kórsetiw tártibi haqqında keń túsinikler túsinikler berilmekte.

Mine usınday sabaqlardan gezektegisi Puqaralıq isleri boyınsha Ámiwdárya rayonı sudınıń baslaması menen rayondaǵı Mektepke shekemgi hám mektep bilimlendiriwi bólimine qaraslı 2-sanlı ulıwma bilim beriw mektebinde shólkemlestirildi.

Bul huqıqıy sabaqta Puqaralıq isleri boyınsha Ámiwdárya rayonı sudınıń baslıǵı Adilbek Seytnazarov hám usı sudtıń sudyası Muhabbat Qaypovalar tárepinen «Sud-ádil sudlaw qorǵanı,» «Konstituciyalıq huqıq hám minnetlemeler» temalarında bayanatlar oqıldı. Onda mektep muǵallimleri hám joqarı klass oqıwshıları belsene qatnastı.

Sabaq procesinde sudyalar oqıwshılarǵa Konstituciyanıń mazmun-mánisi, mámleketlik hákimiyat tarmaqlarınıń qáliplesiwi hám olardıń wazıypaları haqqında turmıslıq mısallar arqalı keń túsinikler berdi. Sonıń ishinde, nızam shıǵarıwshı, atqarıwshı hám sud hákimiyatı strukturası, olardıń óz-ara teń salmaqlılıǵı jáne xalıqtıń máplerin támiyinlewdegi ornına ayrıqsha toqtap ótildi.

Ásirese, sud hákimiyatınıń ádillikti támiyinlew, insan huqıqları menen erkinliklerin qorǵawdaǵı roli, sudyalar jumısında nızam ústinligi hám qalıslıq principleriniń áhmiyeti haqqındaǵı maǵlıwmatlar oqıwshılar ushın oǵada qızıqlı hám paydalı boldı.

Bul ámeliy sabaq arqalı oqıwshılar huqıqıy temalarda ózlerin qızıqtırǵan kóplegen sorawlarǵa juwap aldı.

Mámleketimizde jas áwladtı huqıqıy jaqtan sanalı hám belsendi puqaralar etip tárbiyalawǵa qaratılıp atırǵan itibardıń nátiyjesi sıpatında, bilimlendiriw mákemelerinde ótkerilip atırǵan bunday sabaq sabaqları jámiyette nızamǵa húrmet, huqıqıy bilim hám juwapkershilik sezimin kúsheytiwde áhmiyetli orın iyeleydi. Konstituciyada belgilep berilgen mámleketlik hákimiyattıń qáliplesiwi, onıń jumıs baǵdarları hám xalıq máplerin támiyinlewdegi wazıypaları haqqındaǵı bilimler hár bir jas puqara ushın turmıslıq áhmiyetke iye.

ATA-ANA HUQÍQLARÍN ÁMELGE ASÍRÍWDA ATA-ANALAR JAZBA TÚRDE KELISIM JAZÍWǴA HAQÍLÍ MA?

Ózbekstan Respublikasınıń Shańaraq kodeksiniń 76-statyasına muwapıq, baladan bólek jasap atırǵan ata (ana) bala menen kórisiw, onıń tárbiyasında qatnasıw hám bilim alıw máselesin sheshiwde qatnasıw huqıqına iye.

Bala menen birge jasap atırǵan ata (ana) balanıń ana (ata) sı menen kórisiwine, eger bunday kórisiw balanıń fizikalıq hám ruwxıy salamatlıǵına, ádep-ikramlılıq rawajlanıwına zıyan keltirmese, qarsılıq kórsetpewi kerek.

Ata-ana baladan bólek jasaytuǵın ata-ananıń ata-analıq huqıqların ámelge asırıw tártibi haqqında jazba túrde kelisim dúziwge haqılı. Eger ata-ana kelise almasa, kelispewshilik ata-ananıń (yaki olardan biriniń) talabına muwapıq sud tárepinen qáwenderlik hám ǵamxorlıq uyımınıń qatnasıwında sheshiledi. Sud qararı orınlanbaǵan jaǵdayda juwapker ata-anaǵa nızamshılıqta názerde tutılǵan ilajlar qollanıladı. Sud qararın qastan orınlamaǵan jaǵdayda sud baladan bólek jasap atırǵan ata (ana) nıń talabı boyınsha balanıń máplerin hám onıń pikirin esapqa alǵan halda balanı oǵan beriw haqqında qarar shıǵarıwı múmkin.

Bunda, balası menen kórispegen ata yaki ana sud arqalı ushırasıw waqtın belgilewi múmkin, biraq bul process balanıń máplerin esapqa alǵan halda ámelge asırıladı. Sud balanıń jasın, ruwxıy jaǵdayın hám onıń pikirin esapqa alıp, ushırasıw tártibin belgileydi. Bunday jaǵdaylarda bala hám ata-ana arasında baylanıstı qayta tiklew ushın psixologiyalıq járdem hám áste-aqırınlıq áhmiyetli faktorlardan biri bolıp esaplanadı.

Zebo BAZARBAEVA,

Puqaralıq isleri boyınsha Nókis rayonlar aralıq sudınıń sudyası

JASLARDÍŃ HUQÍQÍY MÁDENIYATÍN JETILISTIRIW MAQSETINDE KÓSHPELI ASHÍQ SUD MÁJILISI BOLÍP ÓTTI

Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutında jaslar arasında hár qıylı jınayatshılıq hám huqıqbuzarlıqlardıń aldın alıw, mámleketimizde hár qanday nızambuzıwshılıq jaǵdaylarına nızamlı túrde shara qollanılatuǵınlıǵın kórsetiw hám bul arqalı jaslardıń huqıqıy mádeniyatın arttırıw maqsetinde ushırasıw hám kóshpeli ashıq sud májilisi bolıp ótti.

Sońǵı  jıllarda elimizde tınıshlıq hám turaqlılıqtı támiyinlewdiń túpkilikli jańa mexanizmlerin engiziw, aymaqlarda qáwipsiz ortalıqtı jaratıwdıń shólkemlestiriwshilik-profilaktikalıq tiykarların zaman talaplarına sáykeslendiriw, júz beretuǵın nızambuzıwshılıqlardıń baslı sebeplerin waqtında anıqlaw hám kompleksli ilajlar menen mánzilli saplastırıw arqalı jınayatshılıqtıń erte aldın alıw sistemasınıń nátiyjeliligin bunnan bılay da arttırıw áhmiyetli wazıypa sıpatında óz sáwleleleniwin tappaqta.

Bunda Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2025-jıl 3-yanvardaǵı PQ-1-sanlı qararınan kelip shıǵıp xalqımız, sonıń ishinde, jaslar arasında usınday úgit-násiyat jumısları alıp barılmaqta.

Ilajda Jınayat isleri boyınsha Nókis qalası sudınıń tergew sudyası Dáwletyar Srajatdinov sózge shıǵıp, búgingi kúnde jaslardıń huqıqıy bilim hám kónlikpelerin arttırıw, jámiyetimiz hám mámleketimizde nızam ústemligin támiyinlew baǵdarında ámelge asırılıp atırǵan jumıslardıń áhmiyetine toqtalıp ótti.

Bunnan soń, sudya tárepinen kóshpeli ashıq sud májilisi ótkerildi. Onda Ózbekstan Respublikası Hákimshilik juwapkershilik haqqındaǵı kodeksiniń tiyisli statyalarında kórsetilgen huqıqbuzarlıqlardı islegen jaslardıń qarsısına toplanǵan hákimshilik is materialları kórip shıǵılıp, tiyisli jazalar tayınlandı. Sonıń menen birge, kóshpeli sud qatnasıwshıları mine usınday qılmıslardan awlaq`bolıwǵa, tiyisli juwmaq shıǵarıwǵa shaqırıldı.

Álbette, bunday ilajlardıń ótkeriliwi jaslardıń huqıqıy-demokratiyalıq mámleket qurıwday ullı maqsetlerimiz jolındaǵı bilimlerin arttırıp, olar arasında jınayatshılıq hám huqıqbuzarlıqlardıń aldın alıwǵa da xızmet etedi.

PUQARALARDÍŃ SUD-HUQÍQ MÁSELELERINE BAYLANÍSLÍ MÚRÁJATLARÍ TÍŃLANDÍ

Xalıq penen pikirlesip, olardıń sud-huqıq tarawındaǵı múrájatlarına nátiyjeli sheshim tabıw, puqara hám isbilermenlerdiń nızamlı huqıqları menen máplerin isenimli qorǵaw ilajların kúsheytiw, adamlardıń orınlarda sudtan-sudqa sergizdan bolıp júriwlerine shek qoyıw hám «Insan qádiri ushın» ideyası tiykarında haqıyqıy ádil sud sistemasın qáliplestiriw jáne onıń jumısın xalıq mápi hám insan qádirin nátiyjeli qorǵawǵa baǵdarlaw boyınsha belgilengen wazıypalardıń orınlanıwın támiyinlew maqsetinde Nókis qalasında ótkerilgen kóshpeli qabıllawda Xojeli, Nókis, Taqıyatas rayonları hám Nókis qalasınan kelgen puqaralardıń sud-huqıq máselelerine baylanıslı múrájatları tıńlandı.

Joqarǵı sudtıń juwapker wákili hám Qaraqalpaqstan Respublikası sudları baslıqları tárepinen 90 puqaranıń ádil sudlawǵa baylanıslı múrájatları qabıl etildi. Sonnan 32  jınayat, 10 hákimshilik, 45  puqaralıq hám 3  ekonomikalıq sudlawǵa baylanıslı máseleler boyınsha múrájatlar tıńlandı. 12 puqaranıń jazba túrde shaǵım arzaları qabıl etildi.

Awızeki hám jazba múrájatlar qabıl etilgen kóshpeli qabıllawda 29 puqaranıń múrájatı unamlı sheshildi, 49 múrájat iyesine tiykarlanǵan huqıqıy túsinikler berildi.

Usı kúni jazanı ótep atırǵan 2 shaxs usınısnama hám ótinishnamalar tiykarında jınayat isleri boyınsha sudlar tárepinen jazanı ótewden múddetinen aldın shártli túrde azat etildi. 1 puqaraǵa baylanıslı toplanǵan hákimshilik isi táreplerdiń jarasıwı tiykarında saplastırılıp, olardıń múrájatları unamlı sheshildi.

Nókis qalası hám rayonlardaǵı mákan hám awıl puqaralar jıyınlarǵa puqaralıq isleri boyınsha sudlarǵa beriletuǵın dawa arza hám arza úlgileri berilip, nátiyjede sol kúnniń ózinde aliment óndiriw boyınsha 11 sud buyrıǵı shıǵarılıp, orınlawǵa qaratıldı. Sonday-aq, qarızdı óndiriwge baylanıslı 1 puqaralıq isi kóshpeli sudta kórip shıǵılıp, arza qanaatlandırıldı. Kommunallıq xızmetler tólemi boyınsha qarızdarlıqtı óndiriw hám puqaralardan salıqlar hám basqa da májbúriy tólemler menen baylanıslı qarızdarlıqtı óndiriw haqqındaǵı sud buyrıqlarına 14 shaxstıń narazılıq arzaları kórip shıǵılıp, qanaatlandırıldı. Yuridikalıq áhmiyetke iye faktlerdi belgilew boyınsha 3 arza qanaatlandırıldı.

Ekonomikalıq isler boyınsha sudlar tárepinen 1 isbilermenlik subyektiniń dawa talabı qanaatlandırılıp, isbilermenler tárepinen shártnamaǵa tiykar jetkerip berilgen ónim hám kórsetilgen xızmetler ushın tólenbesten kiyatırǵan 800 million sum qarjısı óndirip berildi.

SUDYA TÁREPINEN ÁMELIY SABAQ ÓTKERILDI

Shomanay rayonındaǵı mektepke shekemgi hám mektep bilimlendiriw bólimine qaraslı 3-sanlı ulıwma orta bilim beriw mektebinde Nókis rayonlar aralıq ekonomikalıq sudı baslıǵı S.Niyazov tárepinen ámeliy sabaq ótkerildi.

Onda Ózbekstan Respublikası Konstituciyasındaǵı puqaralardıń jeke huqıq hám erkinlikleri haqqında oqıwshılarǵa keń túrde túsinikler berildi.

Álbette, sudyalar tárepinen bunday ámeliy sabaqlardıń shólkemlestiriliwi júdá áhmiyetli. Bul ilaj jaslarǵa insan huqıqları, olardıń kepillikleri hám qorǵalıwı haqqında túsinik beriwge qaratılǵan. Insan huqıqları túsinigi, olardıń ulıwma principleri, bunday huqıqlardıń qorǵalıwı hám olardıń turmısımızdaǵı áhmiyeti boyınsha maǵlıwmat beriw arqalı, nızamlar jáne normalardıń insan huqıqların qorǵawdaǵı ornı da bekkemlenedi.

Óz náwbetinde oqıwshılar da ashıq sabaqlar tiykarında huqıqıy sawatxanlıǵın arttıradı. Jáne oqıwshılardıń nızamlardı biliwge, huqıqıy tarawǵa bolǵan qızıǵıwshılıǵı artıp, huqıqların qorǵawdı úyrenedi, sonıń menen birge demokratiyalıq qádriyatlardı elede tereń biliwine múmkinshilik beredi.

BALALARDÍ MIYNETKE MÁJBÚRLEWGE QARSÍ GÚRESIW HÁM BUL BAǴDARDAǴÍ NÍZAMSHÍLÍQ TIYKARLARÍ

Balalıq insan ómiriniń  eń ájayıp ham gózzal waqtı, ómirdiń eń áhmiyetli basqıshı esaplanadı. Tap usı dawirde bolajaq shaxs jámiyet penen tolıq qatnasta bolıwǵa tayarlıq kóredi hám óziniń óneri, oylaw hám aqılınıń ósiwi asıwı ushın fundament jaratadı.

Úlkenlerdiń wazıypası bolsa balalardı jawızlıq, kúsh isletiw hám biypárwalıqtan qorǵaw, olardıń qáwipsiz hám baxıtlı ómiri ushın zárúr shárt-sharayatlardı jaratıw, júzlerin kúlki hárdayım jarıtıp turıwı ushın bar imkániyattı iske salıwdan ibarat. Óytkeni, balalardıń  shox kúlkisi ómirimizdi jánede baxıtlı, mazmunlı hám quwanıshlı etedi.

Sonlıqtan házirde mámleketlik siyasatımızdıń maqseti – balalardı zorlıqlardan hám balalar miynetinen qorǵaw, jámiyetshilik hám ápiwayı adamlardıń itibarın balalar mashqalalarına qaratıw bolıp esaplanadı. Sebebi, jámiyet ushın barlıq balalar baxıtlı bolıp ósiwi, tálim-tárbiya alıwları, ózleri qálegen jumıs penen shuǵıllanıwı, keleshekte óz jurtınıń belsendi puqaraları bolıp jetisiwleri zárúr. Balalar huqıqları pútkil dúnya júzlik jámiyetshiligi baqlawı astında.

Usı orında Birlesken Milletler Shólkeminiń ornı oǵada áhmiyetli. Atap aytqanda, 1959-jılda BMSh tárepinen Bala huqıqları deklaraciyası, 1989-jılda Bala huqıqları haqqındaǵı konvenciya qabıl etildi. Bul Konvenciya jáhán mámleketleri tárepinen eń kóp ratifikaciya etilgen xalıqaralıq shártnamaǵa aylandı.
Ózbekstan Bala huqıqları haqqındaǵı konvenciyaǵa 1992-jıl 9-dekabrde qosılǵan hám 2008-jılda usı Konvenciyanıń eki fakultativ protokolın ratifikaciya qılǵan. Ótken jıllar dawamında mámleketimiz BMShniń Bala huqıqları haqqındaǵı konvenciyasına muwapıq qabıl etilgen minnetlemelerge sadıqlıǵın kórsetip kelmekte. Mámleketimiz bul baǵdarda BMShniń Bala huqıqları boyınsha komitetine dáwirlik esabatlardı usınıp kelmekte.

Jańa Ózbekstanda bala huqıqları hám máplerin támiyinlewge qaratılǵan reformalar jedellesti. Jańa redakciyadaǵı Konstituciyamızda bala máplerin támiyinlewdiń ústinligi principi konstituciyalıq tiykarda bekkemlendi. Mámleketimizde bala huqıqların támiyinlewge tiyisli 50 ge jaqın nızam hám nızam astı hújjetleri qabıl etildi.

Sol qatarınan balalar miyneti saplastırıldı. 2017-jıldan baslap elimizde balalar miynetiniń hár qanday túrlerin saplastırıw eń baslı wazıypalardan biri bolıp kelmekte. Mámleketimizde májbúriy miynet hám balalar miynetine qarsı gúresiwdiń ishki mexanizmleri jaratıldı. Balalar miynetin saplastırıwdıń nızamshılıq tiykarları kúsheyttirildi.

Ózbekstan Respublikası Hákimshilik juwapkershilik haqqındaǵı ham Jınayat kodeksleri balalar miynetinen paydalanıwǵa jol qoyılmaslıǵı haqqındaǵı talaplardı buzǵanlıǵı yaki olardı miynetke májbúrlengenligi ushın hákimshilik hám jınayıy juwapkershilikti názerde tutıwshı normalar menen toltırıldı. Bul tásirsheń sharalar mámleketimizde balalar miynetiniń har qanday túrlerin saplastırıwda óz nátiyjesin kórsetti. Xalıqaralıq shólkemler Ózbekstan balalar miynetin saplastırıwǵa qaratılǵan nátiyjeli háreketleri barısında jetiskenlikke eriskenligi tán alındı.

Sonday-aq, 2023-jıl 11-aprelde “Hayal-qızlar hám balalar huqıqları, erkinlikleri hámde nızamlı máplerin isenimli qorǵaw sisteması jánede jetilistiriliwi múnásebeti menen Ózbekstan Respublikasınıń ayırım nızam hújjetlerine ózgeris hám qosımshalar kirgiziw haqqında”ǵı nızamı qabıl etildi. Usı nızamǵa tiykar erjetpegenlerge qarata zorlıq islegen shaxslarǵa jazadan múddetinen ilgeri shártli azat etiw yaki jazanı jeńilregi menen almastırıw sıpatındaǵı insanıylıq aktleri qollanılmaslıǵı belgilenligi hám bunday jınayatlar ushın jaza sharaları awırlastırıldı.

Juwmaqlap aytqanda, bala huqıq hám máplerin támiynlew Jańa Ózbekstan siyasatınıń orayında turǵan baslı wazıypalardan biri bolıp tabıladı. Sebebi balalar biz úlkenlerge isenedi, olar bizden qorǵawdı hám kámil insan sıpatında ósiw ushın shárt-sharayatlar jaratılıwın kútedi, olar bizge mútáj ham biziń qatnasıwımızsız jasay almaydı. Sonlıqtan, olardıń balalıq arzıw ármanların jalǵanǵa aylandırmay, baxıtlı ham súyikli perzent bolıwlarına járdem beriwimiz lazım.

Saodat QAYÍPNAZAROVA,
Qaraqalpaqstan Respublikası sudınıń sudyası

TÓLEWGE QÁBILETSIZ DEP TABÍW HAQQÍNDAǴÍ ISLERDI KÓRIWDIŃ ÓZINE TÁN ÓZGESHELIKLERI: SUD ÁMELIYATÍNDAǴÍ MASHQALALAR HÁM OLARDÍŃ SHESHIMI

Qaraqalpaqstan Respublikası sudınıń baslaması menen Ózbekstan Sawda-sanaat Palatası Qaraqalpaqstan Respublikası basqarmasında «Tólewge qábiletsiz dep tabıw haqqındaǵı islerdi kóriwdiń ózine tán ózgeshelikleri: sud ámeliyatındaǵı mashqalalar hám olardıń sheshimi» atamasında oqıw-seminarı shólkemlestirildi.

Ilajǵa sudyalar, Qaraqalpaqstan Respublikası Mámleketlik salıq basqarması, prokuratura, mámleketlik aktivlerdi basqarıw agentligi Qaraqalpaqstan Respublikası basqarması, Bas prokuratura janındaǵı Májbúriy orınlaw byurosı Qaraqalpaqstan Respublikası basqarması, Ekonomikalıq jınayatlarǵa qarsı gúresiw departamenti Qaraqalpaqstan Respublikası basqarması, sud basqarıwshıları qatnastı.

Seminarda Qaraqalpaqstan Respublikası sudı baslıǵınıń orınbasarı, ekonomikalıq isler boyınsha sudlaw kollegiyasınıń baslıǵı B.Ktaybekov shıǵıp sóylep, tólewge qábiletsizlik (bankrotlıq) quramalı huqıqıy process bolıp, onı durıs alıp barıw juwapker taraw wákillerinen tereń bilim, tallaw qábileti hám ámeliy tájiriybe talap etiletuǵının atap ótti. Sebebi, sud ámeliyatında bankrotlıq isleriniń sanı artıp barıwı, ásirese, kishi hám orta biznes tarawlarında, bul máselege ayrıqsha itibar qaratıwdı talap etpekte. «Tólewge qábiletsizlik haqqında»ǵı Ózbekstan Respublikası Nızamı qarızdarlardıń finanslıq uqıplılıǵın anıqlaw hám olardıń tólewge qábiletsizligin durıs bahalaw imkaniyatın beredi. Sonlıqtan da, bul nızam normaların durıs hám anıq qollanıw tarawda júzege keliwi múmkin bolǵan hár qıylı mashqalalardıń aldın alıwǵa xızmet etedi.

«2025-jıldıń 1-mart halatına sudlardıń is júritiwinde saplastırıwǵa baylanıslı is júrgiziw múddeti bir jıldan asqan 82 tólewge qábiletsiz (bankrot) kárxana bolıp, bul kategoriyadaǵı isler ayırım jaǵdaylarda háreketsiz qaldırılǵan yamasa saplastırıwshı tárepinen aralıq hám juwmaqlawshı esabat usınıs etilmegen,»-deydi Qaraqalpaqstan Respublikası sudınıń sudyası A.Ayapov óz bayanatında.  Nızam talabına bola, hár sherekte aralıq esabat, jumıs juwmaqlanǵanda – juwmaqlawshı esabat tapsırılıwı shárt.

Bankrotlıq processleriniń sozılıwı kreditorlardıń máplerine zıyan jetkeredi, ekonomikalıq aylanıstaǵı isenimdi kemeytedi hám biznes ortalıǵın túsiniksiz jaǵdayǵa keltiredi.

Ilajda tólewge qábiletsiz dep tabılǵan hám bir jıldan aslam múddet dawamında saplastırıw jumısları juwmaqlanbaǵan kárxanalardı saplastırıw boyınsha is halatları bul iske juwapker bolǵan shaxslardıń qatnasıwında hár tárepleme dodalandı.

Sonday-aq, Salıq kodeksi hám «Tólewge qábiletsizlik haqqında»ǵı nızam hám basqa da nızamastı hújjetleri normaları menen islesiwde olardı ámelde durıs qollanıw, nızamshılıqta belgilengen processuallıq múddetlerge qatań ámel etiw, islerdi kórip shıǵıwda isbilermenlik subyektleriniń nızamlı máplerine zıyan jetkermew hám júzege kelip atırǵan mashqalalı jaǵdaylardı nızam sheńberinde saplastırıw zárúr ekenligi hár tárepleme túsindirildi.

Ilaj sońında qatnasıwshılardıń sorawlarına qánigeler tárepinen tolıq tiykarlandırılǵan juwaplar berildi.