PUQARALARDÍŃ MIYNET ETIW HUQÍQÍ NÍZAM QORǴAWÍNDA

PUQARALARDÍŃ MIYNET ETIW HUQÍQÍ NÍZAM QORǴAWÍNDA

Jańa redakciyadaǵı Miynet kodeksi 7 bólim, 34 bap hám 581 statyadan ibarat. “Ózbekstan Respublikasınıń Miynet kodeksin tastıyıqlaw haqqında”ǵı Nızam (ÓRN-798) Prezidentimiz tárepinen 2022-jıl 28-oktyabr kúni imzalandı.

Jańa kodeks járiyalanǵan kúnnen baslap 6 ay ótip, yaǵnıy 2023-jıl 30-aprelden kúshke kirdi hám jámiyetimizde miynet qatnasıqları menen baylanıslı múnásebetlerdi huqıqıy tártipke salıwda girewli orın iyelep, sol qatarı puqaralarımızdıń miynet etiw huqıqların qorǵap kelmekte.

Máselen, puqara A.J.nıń juwapker Basqarmaǵa qarata buyrıqtı biykar etiw, jumısqa tiklew, májbúriy bos júrgen kúnleri ushın is haqı hám ruwxıy zıyan óndiriw haqqındaǵı dawa arzası puqaralıq isleri boyınsha rayonlararalıq sudınıń sheshiwshi qararı menen qısman qanaatlandırılıp, A.J.nı óz lawazımına jumısqa tiklew, májbúriy bos júrgen kúnleri ushın is haqıların, ruwxıy zıyan ushın kompensaciya pulların óndiriw belgilengen. Anıqlanǵan halatlarǵa qaraǵanda, puqara A.J. Basqarmada jumıs islep kelip, Basqarma baslıǵınıń 2024-jıl 20-sentyabr kúngi 2-sanlı buyrıǵı menen onıń menen dúzilgen miynet shártnaması miynet minnetlemelerin bir márte qopal ráwishte buzǵanlıǵı ushın Ózbekstan Respublikası Miynet kodeksiniń 161-statyası 2-bóliminiń 5-bántine tiykar biykar etilgen.

Ózbekstan Respublikası Miynet kodeksiniń 314-statyası 1-bólimine kóre, intizamiy jaza intizamiy háreket anıqlanǵanınan keyin dárhal, biraq anıqlanǵan kúnnen baslap bir aydan keshiktirmey qollanıladı, bunda xızmetker waqtınsha jumısqa jaramsız bolǵan yamasa miynet dem alısında bolǵan dáwir esapqa alınbaydı. Xızmet tekseriwi nátiyjeleri haqqındaǵı akt komissiya tárepinen qol qoyılǵan kún xızmet tekseriwi nátiyjeleri boyınsha anıqlanǵan intizamiy háreket anıqlanǵan kún dep esaplanadı. Ózbekstan Respublikası Joqarǵı sudı Plenumnıń 2023-jıl 20-noyabrdegi 26-sanlı “Sudlar tárepinen miynet shártnamasın biykar qılıwdı tártipke salıwshı nızamshılıqtı qollaw ámeliyatı haqqında”ǵı Qararınıń 34-bánti 1 hám 5-xatbasılarına muwapıq, Miynet kodeksiniń 161-statyası ekinshi bóliminiń 4 yaki 5-bántlerine tiykar miynet shártnaması biykar qılınıwınıń nızamlılıǵı máselesin dodalawda sudlar jumıs beriwshi tárepinen intizamiy jaza qollaw ushın belgilengen múddetlerge ámel qılınǵanın anıqlaydı. Bunda sonı názerde tutıw lazım, Miynet kodeksiniń 161-statyası ekinshi bóliminiń 4 yaki 5-bántleri boyınsha miynet shártnaması biykar qılınıwına intizamiy jazalar qollaw ushın belgilengen múddetler ótken soń, jol qoyılmaydı.

Basqarmanıń joqarı turıwshı uyımınıń 2024-jıl 2-avgust kúngi 1-sanlı buyrıǵına tiykar xızmetker A.J.nıń jumıs nátiyjeliligi kórsetkishi (KPI) iyul ayı juwmaǵı menen belgilengeninen pás bolǵanlıǵı sebepli miynet shártnamasın biykarlaw intizamiy jaza sharasın qollaw kórsetilgen. Usı buyrıqqa tiykar Basqarma baslıǵı tárepinen A.J. menen dúzilgen miynet shártnamasın jumıs beriwshiniń baslaması menen biykarlawǵa razılıq beriwdi sorap kásiplik awqamı komitetine kiritilgen dáslepki usınısına razılıq berilmegen. Bunnan soń Basqarma baslıǵı tárepinen A.J. menen dúzilgen miynet shártnamasın jumıs beriwshiniń baslaması menen biykarlawǵa razılıq beriwdi sorap kásiplik awqamı komitetine 2024-jıl 27-avgust kúni tákirar usınıs kiritilgen. Bul usınıs kásiplik awqamı komitetiniń 2024-jıl 5-sentyabrdegi májilisinde kórip shıǵılıp, A.J. menen dúzilgen miynet shártnamasın jumıs beriwshiniń baslaması menen biykarlawǵa razılıq berilgen.

Jumıs beriwshi tárepinen dawager A.J.nıń 2024-jıl iyul ayı juwmaǵı boyınsha óz jumısında jol qoyǵan qáte-kemshiligi Basqarmanıń joqarı turıwshı uyımınıń 2024-jıl 2-avgust kúngi 1-sanlı buyrıǵı menen anıqlanǵan waqıttan baslap Miynet kodeksinde intizamiy jaza qollaw ushın belgilengen bir aylıq múddet ótkennen soń, intizamiy jaza sıpatında onıń menen dúzilgen miynet shártnaması 2024-jıl 20-sentyabrde biykar etilgen. Joqarıdaǵı jaǵdaylarda jumıs beriwshi Basqarma tárepinen miynet nızamshılıǵınıń buzılıwına jol qoyılǵan.

Ózbekstan Respublikası Miynet kodeksiniń 174-statyası 2-bólimine tiykar, ózi menen miynet shártnaması nızamǵa qayshı ráwishte biykar etilgen xızmetkerdiń oǵan aldınǵı jumısı usınılıwı hámde ózine jetkizilgen materiallıq zıyannıń ornın qaplaw hám ruwxıy zıyandı kompensaciya qılıw haqqındaǵı talapları qanaatlandırılıwı lazım. Joqarıdaǵı mısalda keltirilgenindey unamsız jaǵdaylardıń aldın alıw maqsetinde hár bir jumıs beriwshini xızmetkerlerdiń miynet huqıqı salasındaǵı nızamshılıqqa ámel etiwge shaqıraman.

Erkin UTENIYAZOV,

Qaraqalapaqstan Respublikası sudınıń puqaralıq isleri boyınsha sudyası

KÓSHPELI SUD MÁJILISI ÓTKERILDI

Qaraqalpaqstan Respublikası aymaǵındaǵı transport basqarıwshıları tárepinen ámeldegi nızam talaplarına boysınbaǵan halda arnawlı licenziyasız xalıqqa xızmet kórsetiw jaǵdaları elege shekem ushırasıp tur.

Bul boyınsha Transport ministrligi janındaǵı transport baqlawı inspekciyasınıń avtomobil hám suw transportında qadaǵalaw basqarması Qaraqalpaqstan Respublikası bólimi hámde jol háreketi qáwipsizligi basqarması inspektorları menen birgelikte reyd ilájları ótkerilip, puqaralar tárepinen arnawlı licenziyasız xalıqqa xızmet kórsetip atırǵan jaǵdayları anıqlanbaqta.

Usınday nızam talaplarına ámel etpesten avtotransport basqarıwshılarına nızamlı sharalar kóriw maqsetinde jınayat isleri boyınsha Shomanay rayonı sudınıń tergew sudyası J.Kdırniyazov tárepinen Qaraqalpaqstan Respublikası Transport ministrligi imáratında ashıq  kóshpeli sud májilisi ótkerildi.

Onda Ózbekstan Respublikası Hákimshilik juwapkershilik haqqındaǵı kodekstiń 176-3-statyası menen, yaǵnıy avtomobil transportında jolawshılar tasıw iskerligi menen licenziyasız shuǵıllanǵanlıǵı ushın hákimshilik juwapkershilikke tartılıp atırǵan 15 shaxstıń qarsısına qarata toplanǵan 15 hákimshilik huqıqbuzarlıq haqqındaǵı is materialı kórip shıǵıldı hám olarǵa nızamlı jaza sharaları qollanıldı.

«SUDYA HÁM JASLAR» USHÍRASÍWÍ

Qaraózek rayonı «Jaslar orayı» nda Sud hám huquq qorǵaw uyımları menen birgelikte rayon jasları qatnasıwında ushırasıw bolıp ótti.

Oǵan Jınayat isleri boyınsha Qaraózek rayon sudınıń tergew sudyası R. Matkurbanov, rayon prokurorı B. Aberkulov, ishki isler bólimi baslıǵı B. Shaxanovlar qatnasıp, oqıwshı jaslar menen ashıq sáwbetlesti.

Onda Ózbekstan Respublikası Nızam hújjetlerine kirgizilip atırǵan ózgerisler, Jańa Ózbekstan jaslarına jaratılıp berilip atırǵan búgingi shárayatlar, sonday-aq, sudyalıq kásibiniń ádillikti, insan huqıqları menen máplerin támiyinlewdegi áhmiyeti, keleshekte bul sistemada jumıs islewdi qálegen jaslar tereń bilim alıwǵa umtılıwı, óz ústinde islewi zárúrligin atap ótti.

Sonday-aq, jaslardıń huqıqları, olarǵa mámleketimiz  tárepinen beriletuǵın kepillikler haqqında túsinikler berilip, 2024-2025-oqıw jılında «Sońǵı qońıraw» pitkeriw máresimin ótkeriw waqtında huquqbuzarlıqlardıń  aldın alıw maqsetinde bunday ilájlardı ıqsham ótkeriw boyınsha tártip qaǵıydalar túsindirip ótildi.

Bul shólkemlestirilgen «Sudya hám jaslar» ushırasıwı erteńgi keleshegin huqıq qorǵaw uyımları, mámleketlik shólkemler menen baylanıstırıw niyetindegi kóplegen jaslar ushın ózine tán motivaciya boldı.

SUD BASSHÍLARÍ MÁNZIL KOLONIYASÍNDA USHÍRASÍW ÓTKERDI

Qońırat rayonında jaylasqan 27-sanlı mánzil koloniyasında Qaraqalpaqstan Respublikası sudı baslıǵınıń kóshpeli ushırasıwı shólkemlestirildi.

Onda Qaraqalpaqstan Respublikası sudınıń baslıǵı K.Tarixov, jınayat isleri boyınsha sudlaw kollegiyasınıń baslıǵı A.Adilov hám jınayat isleri boyınsha Qońırat rayonı sudınıń baslıǵı E.Berdievler qatnasıp, jaza múddetin ótep atırǵan sudlanıwshılar menen óz-ara sáwbetlesti.

Ilajdan gózlengen maqset – qamaqtaǵılardıń huqıqıy bilimlerin arttırıw, olardı nızamshılıqta belgilengen huqıq hám minnetlemeler menen tanıstırıw jáne bar mashqalalardı úyreniwden ibarat boldı.

Sud baslıǵı sudlanıwshılar tárepinen berilgen sorawlarǵa juwap berdi. Olardıń onnan aslam múrájatları úyrenilip, hár biri boyınsha huqıqıy túsinikler berildi.

Ushırasıw dawamında sud baslıǵı jaza múddetin ótep atırǵanlardıń jınayat isleri boyınsha sud qararlarınıń orınlanıwı, jazanı jeńillestiriw, shártli azat etiw hám basqa da nızamlı mexanizmler haqqında da maǵlıwmatlar berdi.

Ilaj juwmaǵında bunday ushırasıwlar jaza múddetin ótep atırǵanlardıń huqıqıy sanasın arttırıw, jámiyetke beyimlesiwine járdemlesiw ushın úlken áhmiyetke iye ekeni atap ótildi.

HUQÍQÍY SABAQLAR JASLARDA NÍZAMǴA HÚRMET SEZIMIN QÁLIPLESTIRIWGE XÍZMET ETPEKTE

Mámleketimizde huqıqıy mámleket qurıw, nızam ústinligin támiyinlew hám xalıqtıń, ásirese, jaslardıń huqıqıy mádeniyatın arttırıwǵa ayrıqsha itibar qaratılmaqta. Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2024-jıl 24-may kúngi «Hákimshilik reformalar sheńberinde ádillik uyımları hám mákemeleriniń juwapkershiligin bunnan bılay da arttırıw jáne ıqsham basqarıw sistemasın qáliplestiriw haqqında»ǵı Pármanında da yuridikalıq bilimlendiriwdiń úzliksizligin támiyinlew, jas óspirimler hám jaslardıń huqıqıy sawatlılıǵın arttırıw tiykarǵı áhmiyetli wazıypalar sıpatında belgilengen.

Usı maqsette Ministrler Kabinetiniń 2024-jıl 27-avgust kúngi tiyisli Qararı menen Jaslardıń huqıqıy sawatlılıǵın arttırıw, olardı nızamǵa boysınıwshılıq hám huqıqbuzarlıqqa tózimsizlik ruwxında tárbiyalaw boyınsha ilajlar Baǵdarlaması tastıyıqlandı. Bul baǵdarlama jaslar arasında nızamǵa húrmet ruwxın qáliplestiriw, huqıqbuzarlıqlar profilaktikasın kúsheytiw hám huqıqıy mádeniyattı arttırıwda úlken áhmiyetke iye bolmaqta.

Baǵdarlama sheńberinde ulıwma orta bilim beriw mákemelerinde sudyalar, ámeliyatshı yuristler, profilaktika inspektorları, prokurorlar, advokatlar hám ádillik xızmetkerleriniń qatnasıwında huqıqıy temalarda sabaqtan tıs ámeliy shınıǵıwlar shólkemlestirilmekte.

Bunday sabaqlar arqalı oqıwshılarǵa jas óspirimlerdiń huqıqları menen minnetleri, huqıqbuzarlıq túsinigi hám onıń aqıbetleri, jeke huqıq hám erkinlikleri, insan huqıqları menen erkinlikleriniń kepilligi, mámleketlik hákimiyat sisteması, sud hákimiyatı hám mámleketlik xızmetlerdi kórsetiw tártibi haqqında keń túsinikler túsinikler berilmekte.

Mine usınday sabaqlardan gezektegisi Puqaralıq isleri boyınsha Ámiwdárya rayonı sudınıń baslaması menen rayondaǵı Mektepke shekemgi hám mektep bilimlendiriwi bólimine qaraslı 2-sanlı ulıwma bilim beriw mektebinde shólkemlestirildi.

Bul huqıqıy sabaqta Puqaralıq isleri boyınsha Ámiwdárya rayonı sudınıń baslıǵı Adilbek Seytnazarov hám usı sudtıń sudyası Muhabbat Qaypovalar tárepinen «Sud-ádil sudlaw qorǵanı,» «Konstituciyalıq huqıq hám minnetlemeler» temalarında bayanatlar oqıldı. Onda mektep muǵallimleri hám joqarı klass oqıwshıları belsene qatnastı.

Sabaq procesinde sudyalar oqıwshılarǵa Konstituciyanıń mazmun-mánisi, mámleketlik hákimiyat tarmaqlarınıń qáliplesiwi hám olardıń wazıypaları haqqında turmıslıq mısallar arqalı keń túsinikler berdi. Sonıń ishinde, nızam shıǵarıwshı, atqarıwshı hám sud hákimiyatı strukturası, olardıń óz-ara teń salmaqlılıǵı jáne xalıqtıń máplerin támiyinlewdegi ornına ayrıqsha toqtap ótildi.

Ásirese, sud hákimiyatınıń ádillikti támiyinlew, insan huqıqları menen erkinliklerin qorǵawdaǵı roli, sudyalar jumısında nızam ústinligi hám qalıslıq principleriniń áhmiyeti haqqındaǵı maǵlıwmatlar oqıwshılar ushın oǵada qızıqlı hám paydalı boldı.

Bul ámeliy sabaq arqalı oqıwshılar huqıqıy temalarda ózlerin qızıqtırǵan kóplegen sorawlarǵa juwap aldı.

Mámleketimizde jas áwladtı huqıqıy jaqtan sanalı hám belsendi puqaralar etip tárbiyalawǵa qaratılıp atırǵan itibardıń nátiyjesi sıpatında, bilimlendiriw mákemelerinde ótkerilip atırǵan bunday sabaq sabaqları jámiyette nızamǵa húrmet, huqıqıy bilim hám juwapkershilik sezimin kúsheytiwde áhmiyetli orın iyeleydi. Konstituciyada belgilep berilgen mámleketlik hákimiyattıń qáliplesiwi, onıń jumıs baǵdarları hám xalıq máplerin támiyinlewdegi wazıypaları haqqındaǵı bilimler hár bir jas puqara ushın turmıslıq áhmiyetke iye.

KREDIT SHÁRTNAMALARÍNÍŃ EKONOMIKALÍQ SUDLARDA KÓRIP SHÍǴÍLÍWÍ MENEN BAYLANÍSLÍ MÁSELELER

Búgingi kúnde bankler hám finanslıq institutlar tárepinen yuridikalıq hám fizikalıq táreplerge kreditler beriw ámeliyatı keń tarqalǵan. Kredit shártnamaları – eki tárepleme huqıqıy minnetlemelerdi belgilewshi tiykarǵı hújjetlerden esaplanadı. Biraq, ámeliyatta bul shártnamalar boyınsha tartıslar kelip shıǵıwı hám olar ekonomikalıq sudlarda kórip shıǵılıw jaǵdayları kóplep ushıraspaqta. Kredit shártnamaların huqıqıy jaqtan kórip shıǵatuǵın bolsaq, kredit shártnaması puqaralıq nızamnıń arnawlı túri bolıp, bank hám qarız alıwshı arasında dúziledi. Onda kredit muǵdarı, payız stavkaları, qaytarıw múddetleri hám shártleri anıq kórsetiledi. Nızam buzılıw jaǵdayları – tiykarǵı tartıs deregi bolıp tabıladı. Kredit shártnamaları boyınsha qarama-qarsılıqlar tek yuridikalıq tárepler hám isbilermenlik subektleri arasında payda bolǵanda ǵana ekonomikalıq sud yurisdikciyasına kiredi. Fizikalıq tárepler menen baylanıslı tartıslar ádette puqaralıq sudlar tárepinen kóriledi. Biraq, ayırım jaǵdaylarda ekonomikalıq sudlarǵa da tiyisli bolıwı múmkin (máselen, isbilermenlik subektleri qatnasqanda).

Kredit shartnaması — bul bank penen qarıydar arasındaǵı rásmiy kelisim bolıp, onda kredit summası, procent muǵdarı, qaytarıw múddeti hám basqa da áxmiyetli shártler belgilenedi. Ayırım jaǵdaylarda, shártnamalar sonshelli quramalı jazıladı, qarız alıwshı onıń barlıq bántlerin túsinip te jetpeydi. Sonlıqtan, keyin ala «men bul haqqında bilmegen edim» degen narazılıqlar sudda nátiyje bermeydi.

Ekonomikalıq sud – kimler ushın? Degenge anıqlıq kirgizip ótetuǵın bolsaq, yuridikalıq tárepler (yaǵnıy, kárxanalar, shólkemler) hám isbilermenlik xızmeti menen shuǵıllanıwshı shaxslar arasındaǵı kredit tartısları ekonomikalıq sudlar tárepinen kóriledi. Eger kredit jeke zárúrlik ushın alınǵan bolsa, máselen, jay yamasa mashina satıp alıw maqsetinde – onda bunday tartıslar puqaralıq sudları ıqtıyarında qaladı. Narazılıqlar kóbinese qarız tólemleri óz waqtında ámelge asırılmasa, procentler hám penyalar artıq esaplansa, girew sıpatında qoyılǵgan múlk bahası tartıslı esaplansa, kepillik beriw shártleri jeterli anıqlanbasa kelip shıǵadı. Ayırım jaǵdaylarda sud qarıydar paydasına qarar shıǵaradı. Ásirese, ámeliyatta kóp jaǵdaylarda bankler sudda utadı. Sebebi, olardıń huqıqıy hújjetleri puqta tayarlanǵan boladı. Usınday jaǵdaylarda finanslıq tartıslarǵa dus kelmew ushın tómendegilerge itibar beriw usınıs etiledi. Yaǵnıy, birinshiden, shártnamaǵa qol qoymastan aldın onı jaqsılap úyreniw, yurist járdeminde tiykarǵı bántlerdi analizlew, qarız tólemlerin óz waqtında ámelge asırıw, eger narazılıq bolsa dáslep bank penen sóylesip alıw, kerek bolsa sudqa múrájat etiw kerek.

Kredit shártnamaların dúziwde standart hám ádil kriteriyalardı engiziw, sud ámeliyatında birdey kózqarastı támiyinlew ushın qollanbalar islep shıǵıw, bilimlendiriw hám ǵalaba xabar quralları arqalı qarız alıwshılardıń huqıqıy sawatlılıǵın arttırıw tiyis.

Kredit shártnamaları artında qatań huqıqıy juwapkershilik turadı. Qarjı institutları óz máplerin qorǵawǵa tayar bolǵanı sıyaqlı, qarıydarlar da óz huqıqların biliwi hám qorǵawdı úyreniwi kerek. Tartıslardıń aldın alıw — huqıqıy sana hám finanslıq tártip arqalı ámelge asadı.

Gúlmira ARZIEVA,
Nókis rayonlar aralıq ekonomikalıq sudınıń sudyası

ATA-ANA HUQÍQLARÍN ÁMELGE ASÍRÍWDA ATA-ANALAR JAZBA TÚRDE KELISIM JAZÍWǴA HAQÍLÍ MA?

Ózbekstan Respublikasınıń Shańaraq kodeksiniń 76-statyasına muwapıq, baladan bólek jasap atırǵan ata (ana) bala menen kórisiw, onıń tárbiyasında qatnasıw hám bilim alıw máselesin sheshiwde qatnasıw huqıqına iye.

Bala menen birge jasap atırǵan ata (ana) balanıń ana (ata) sı menen kórisiwine, eger bunday kórisiw balanıń fizikalıq hám ruwxıy salamatlıǵına, ádep-ikramlılıq rawajlanıwına zıyan keltirmese, qarsılıq kórsetpewi kerek.

Ata-ana baladan bólek jasaytuǵın ata-ananıń ata-analıq huqıqların ámelge asırıw tártibi haqqında jazba túrde kelisim dúziwge haqılı. Eger ata-ana kelise almasa, kelispewshilik ata-ananıń (yaki olardan biriniń) talabına muwapıq sud tárepinen qáwenderlik hám ǵamxorlıq uyımınıń qatnasıwında sheshiledi. Sud qararı orınlanbaǵan jaǵdayda juwapker ata-anaǵa nızamshılıqta názerde tutılǵan ilajlar qollanıladı. Sud qararın qastan orınlamaǵan jaǵdayda sud baladan bólek jasap atırǵan ata (ana) nıń talabı boyınsha balanıń máplerin hám onıń pikirin esapqa alǵan halda balanı oǵan beriw haqqında qarar shıǵarıwı múmkin.

Bunda, balası menen kórispegen ata yaki ana sud arqalı ushırasıw waqtın belgilewi múmkin, biraq bul process balanıń máplerin esapqa alǵan halda ámelge asırıladı. Sud balanıń jasın, ruwxıy jaǵdayın hám onıń pikirin esapqa alıp, ushırasıw tártibin belgileydi. Bunday jaǵdaylarda bala hám ata-ana arasında baylanıstı qayta tiklew ushın psixologiyalıq járdem hám áste-aqırınlıq áhmiyetli faktorlardan biri bolıp esaplanadı.

Zebo BAZARBAEVA,

Puqaralıq isleri boyınsha Nókis rayonlar aralıq sudınıń sudyası

JASLARDÍŃ HUQÍQÍY MÁDENIYATÍN JETILISTIRIW MAQSETINDE KÓSHPELI ASHÍQ SUD MÁJILISI BOLÍP ÓTTI

Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutında jaslar arasında hár qıylı jınayatshılıq hám huqıqbuzarlıqlardıń aldın alıw, mámleketimizde hár qanday nızambuzıwshılıq jaǵdaylarına nızamlı túrde shara qollanılatuǵınlıǵın kórsetiw hám bul arqalı jaslardıń huqıqıy mádeniyatın arttırıw maqsetinde ushırasıw hám kóshpeli ashıq sud májilisi bolıp ótti.

Sońǵı  jıllarda elimizde tınıshlıq hám turaqlılıqtı támiyinlewdiń túpkilikli jańa mexanizmlerin engiziw, aymaqlarda qáwipsiz ortalıqtı jaratıwdıń shólkemlestiriwshilik-profilaktikalıq tiykarların zaman talaplarına sáykeslendiriw, júz beretuǵın nızambuzıwshılıqlardıń baslı sebeplerin waqtında anıqlaw hám kompleksli ilajlar menen mánzilli saplastırıw arqalı jınayatshılıqtıń erte aldın alıw sistemasınıń nátiyjeliligin bunnan bılay da arttırıw áhmiyetli wazıypa sıpatında óz sáwleleleniwin tappaqta.

Bunda Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2025-jıl 3-yanvardaǵı PQ-1-sanlı qararınan kelip shıǵıp xalqımız, sonıń ishinde, jaslar arasında usınday úgit-násiyat jumısları alıp barılmaqta.

Ilajda Jınayat isleri boyınsha Nókis qalası sudınıń tergew sudyası Dáwletyar Srajatdinov sózge shıǵıp, búgingi kúnde jaslardıń huqıqıy bilim hám kónlikpelerin arttırıw, jámiyetimiz hám mámleketimizde nızam ústemligin támiyinlew baǵdarında ámelge asırılıp atırǵan jumıslardıń áhmiyetine toqtalıp ótti.

Bunnan soń, sudya tárepinen kóshpeli ashıq sud májilisi ótkerildi. Onda Ózbekstan Respublikası Hákimshilik juwapkershilik haqqındaǵı kodeksiniń tiyisli statyalarında kórsetilgen huqıqbuzarlıqlardı islegen jaslardıń qarsısına toplanǵan hákimshilik is materialları kórip shıǵılıp, tiyisli jazalar tayınlandı. Sonıń menen birge, kóshpeli sud qatnasıwshıları mine usınday qılmıslardan awlaq`bolıwǵa, tiyisli juwmaq shıǵarıwǵa shaqırıldı.

Álbette, bunday ilajlardıń ótkeriliwi jaslardıń huqıqıy-demokratiyalıq mámleket qurıwday ullı maqsetlerimiz jolındaǵı bilimlerin arttırıp, olar arasında jınayatshılıq hám huqıqbuzarlıqlardıń aldın alıwǵa da xızmet etedi.

PUQARALARDÍŃ SUD-HUQÍQ MÁSELELERINE BAYLANÍSLÍ MÚRÁJATLARÍ TÍŃLANDÍ

Xalıq penen pikirlesip, olardıń sud-huqıq tarawındaǵı múrájatlarına nátiyjeli sheshim tabıw, puqara hám isbilermenlerdiń nızamlı huqıqları menen máplerin isenimli qorǵaw ilajların kúsheytiw, adamlardıń orınlarda sudtan-sudqa sergizdan bolıp júriwlerine shek qoyıw hám «Insan qádiri ushın» ideyası tiykarında haqıyqıy ádil sud sistemasın qáliplestiriw jáne onıń jumısın xalıq mápi hám insan qádirin nátiyjeli qorǵawǵa baǵdarlaw boyınsha belgilengen wazıypalardıń orınlanıwın támiyinlew maqsetinde Nókis qalasında ótkerilgen kóshpeli qabıllawda Xojeli, Nókis, Taqıyatas rayonları hám Nókis qalasınan kelgen puqaralardıń sud-huqıq máselelerine baylanıslı múrájatları tıńlandı.

Joqarǵı sudtıń juwapker wákili hám Qaraqalpaqstan Respublikası sudları baslıqları tárepinen 90 puqaranıń ádil sudlawǵa baylanıslı múrájatları qabıl etildi. Sonnan 32  jınayat, 10 hákimshilik, 45  puqaralıq hám 3  ekonomikalıq sudlawǵa baylanıslı máseleler boyınsha múrájatlar tıńlandı. 12 puqaranıń jazba túrde shaǵım arzaları qabıl etildi.

Awızeki hám jazba múrájatlar qabıl etilgen kóshpeli qabıllawda 29 puqaranıń múrájatı unamlı sheshildi, 49 múrájat iyesine tiykarlanǵan huqıqıy túsinikler berildi.

Usı kúni jazanı ótep atırǵan 2 shaxs usınısnama hám ótinishnamalar tiykarında jınayat isleri boyınsha sudlar tárepinen jazanı ótewden múddetinen aldın shártli túrde azat etildi. 1 puqaraǵa baylanıslı toplanǵan hákimshilik isi táreplerdiń jarasıwı tiykarında saplastırılıp, olardıń múrájatları unamlı sheshildi.

Nókis qalası hám rayonlardaǵı mákan hám awıl puqaralar jıyınlarǵa puqaralıq isleri boyınsha sudlarǵa beriletuǵın dawa arza hám arza úlgileri berilip, nátiyjede sol kúnniń ózinde aliment óndiriw boyınsha 11 sud buyrıǵı shıǵarılıp, orınlawǵa qaratıldı. Sonday-aq, qarızdı óndiriwge baylanıslı 1 puqaralıq isi kóshpeli sudta kórip shıǵılıp, arza qanaatlandırıldı. Kommunallıq xızmetler tólemi boyınsha qarızdarlıqtı óndiriw hám puqaralardan salıqlar hám basqa da májbúriy tólemler menen baylanıslı qarızdarlıqtı óndiriw haqqındaǵı sud buyrıqlarına 14 shaxstıń narazılıq arzaları kórip shıǵılıp, qanaatlandırıldı. Yuridikalıq áhmiyetke iye faktlerdi belgilew boyınsha 3 arza qanaatlandırıldı.

Ekonomikalıq isler boyınsha sudlar tárepinen 1 isbilermenlik subyektiniń dawa talabı qanaatlandırılıp, isbilermenler tárepinen shártnamaǵa tiykar jetkerip berilgen ónim hám kórsetilgen xızmetler ushın tólenbesten kiyatırǵan 800 million sum qarjısı óndirip berildi.

SUDYA TÁREPINEN ÁMELIY SABAQ ÓTKERILDI

Shomanay rayonındaǵı mektepke shekemgi hám mektep bilimlendiriw bólimine qaraslı 3-sanlı ulıwma orta bilim beriw mektebinde Nókis rayonlar aralıq ekonomikalıq sudı baslıǵı S.Niyazov tárepinen ámeliy sabaq ótkerildi.

Onda Ózbekstan Respublikası Konstituciyasındaǵı puqaralardıń jeke huqıq hám erkinlikleri haqqında oqıwshılarǵa keń túrde túsinikler berildi.

Álbette, sudyalar tárepinen bunday ámeliy sabaqlardıń shólkemlestiriliwi júdá áhmiyetli. Bul ilaj jaslarǵa insan huqıqları, olardıń kepillikleri hám qorǵalıwı haqqında túsinik beriwge qaratılǵan. Insan huqıqları túsinigi, olardıń ulıwma principleri, bunday huqıqlardıń qorǵalıwı hám olardıń turmısımızdaǵı áhmiyeti boyınsha maǵlıwmat beriw arqalı, nızamlar jáne normalardıń insan huqıqların qorǵawdaǵı ornı da bekkemlenedi.

Óz náwbetinde oqıwshılar da ashıq sabaqlar tiykarında huqıqıy sawatxanlıǵın arttıradı. Jáne oqıwshılardıń nızamlardı biliwge, huqıqıy tarawǵa bolǵan qızıǵıwshılıǵı artıp, huqıqların qorǵawdı úyrenedi, sonıń menen birge demokratiyalıq qádriyatlardı elede tereń biliwine múmkinshilik beredi.