Адам (нәрестелер) саўдасы –  ѳмир саўдасы

Статистик мағлыўматларға кѳре: Ѳзбекстанда нәрестелер саўдасы менен байланыслы жынаятлар 2019-2020-жылларда нәрестелер саўдасы менен байланыслы жынаятларда 49 ата-ана ҳәм 38 қатнасыўшысына айланып жуўапкершиликке тартылған.

Ѳзбекстан Республикасында кейинги 3 жыл даўамында нәрестелер саўдасы менен байланыслы 185 жағдай анықланған.

Мағлыўматларға кѳре нәрестелер саўдасы тѳмендеги жағдайлар себеп болмақта:

  • Баланың анасы социаллық жақтан қорғалмағанлығы ҳәм материаллық зәрүрликлери менен тәмийминленбегенлиги,
  • Турмысқа шықпаған ҳаяллар ҳәмиледар болғанлығы ҳәмде нәрестени шаңарағынан жасырыўға урыныўлары,
  • Перзент кѳрмеген шаңарақлар тәрепинен нәресте асырып алыўға болған зәрүрликтиң барлығы,
  • Нәрестелер саўдасының алдын алыўға қаратылған жетик ҳуқықый тийкарлардың жоқлығы себеп болмақта.

Ѳзбекстан Республикасы жынаят кодексиниң 135-статьясында:

Адам саўдасы, яғный адамды алыў-сатыў яки адамды оннан пайдаланыў мақсетинде жаллаў, тасыў, тапсырыў, жасырыў яки қабыл етиў – 3 жылдан 5 жылға шекем азатлықты шеклеў ямаса 3 жылдан 5 жылға шекем еркинен айырыў менен жазаланады.

Сол ҳәрекетлер:

а) урлаў, зорлық ислетиў яки зорлық ислетиў менен қорқытыў ямаса мәжбүрлеўдиң басқа формаларын қоллаў арқалы,

б) еки яки оннан артық шахсқа қарата,

в) жәрдемге мүтәжлиги айыпкерге белгили болған шахсқа қарата,

г) айыпкерге материаллық жақтан яки басқа тәрептен бойсынған шахсқа қарата,

д) тәкираран яки қәўипли рецидивист тәрепинен,

е) бир топар шахслар тәрепинен алдынан тил бириктирип,

ж) хызмет дәрежесинен пайдаланған жағдайда,

з) жәбирлениўшини Ѳзбекстан Республикасының Мәмлекетлик шегарасынан алып ѳткен жағдайда яки оны шет елде нызамға қайшы рәўиште услап турған жағдайда,

и) қәлбеки ҳүжжетлерден пайдаланған жағдайда, сондай-ақ жәбирлениўшиниң шахсын тастыйықлаўшы ҳүжжетлерин алып қойған, жасырған ямаса жоқ қылып жиберген жағдайда,

к) адам ағзаларын кесип алып, басқа адамға кѳшириў (трансплантат) мақсетинде сәдир етилген болса – 5 жылдан 8 жылға шекем еркинен айырыў менен жазаланады.

Сол ҳәрекетлер :

а) 18 жасқа толмағанлығы айыпкерге белгили болған шахсқа қарата исленген болса,

б) жәбирлениўшиниң ѳлимине яки басқа аўыр ақыбетлерге себеп болса,

в) ѳте қәўипли рецидивист тәрепинен сәдир етилген болса,

г) шѳлкемлескен топар тәрепинен яки оның мәплерин кѳзлеп сәдир етилген болса –
8 жылдан 12 жылға шекем ерикинен айырыў менен жазаланады – деп кѳрсетилген.

Әсиресе ҳаял-қызларымыздың адам саўдасының курбанына айланып, ҳуқық ҳәм еркинликлерин шеклеўге, аяқ-асты етиўге, кемситиўлерге жол қойылмақта.

Сонлықтан, ҳаял-қызларымыздың ҳуқық ҳәм еркинликлерин шеклеў, аяқ-асты етиў, кемситиўге жол қоймаў, адам саўдасы менен байланыслы жынаятлардың алдын алыў, ҳуқықый саўатлылығын асырыўда, жәмийетимизде орнатылған нызамшылық нормаларына әмел етилсе бул бағдарда ҳуқықбузарлықлар, жынаятшылықтың алды алынған, биргеликте гүрескен боламыз.

 

Елиўбай Абибуллаев

Жынаят ислери бойынша Қанлыкөл район суды баслығы